De inzet van ervaringsdeskundigheid geeft cliënten steun bij hun persoonlijke ontwikkeling. Peer support werkers vormen daarbij een cruciale schakel tussen de belevingswereld van de cliënt en de wereld om hem of haar heen. Lister stelt mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid maximaal in de gelegenheid om zelfhulp en zelfmanagement in te zetten bij hun ontwikkeling. We werken actief aan professionalisering van het vak van ervaringsdeskundige. Hiervoor leiden we mensen op.
Enik bestaat vijf jaar!
Achttien mei 2020 bestond Enik Recovery College vijf jaar! Enik Recovery College is de langst bestaande herstelacademie van Nederland. Mensen die te maken hebben (gehad) met psychische ontwrichting en/ of verslaving zijn bij Enik meer dan welkom om peer support groepen te volgen, zelfhulp te ontwikkelen en om zelf te leren te faciliteren. Enik wordt 100 procent gerund door ‘peers’. Daarmee geeft Enik aan dat iedereen bij Enik gelijksoortige ervaringen heeft op het gebied van psychiatrie en/ of verslaving én met het tonen van veerkracht. Het afgelopen jaar is Enik vanwege de herstelrijke formule breeduit in het nieuws gekomen. Bijvoorbeeld in het NOS journaal, de website van de NOS, het programma Tegenlicht en het radioprogramma Nieuws en Co.
Enik biedt een bijzondere omgeving waarin ervaring met ontwrichting minder ‘gek’ en eerder ‘normaal’ is, en waar respect en gastvrijheid voorop staan. Initiatiefnemers van Enik Recovery College zijn Martijn Kole en Ton Verspoor. Enik heeft zich in 2019 op verschillende internationale congressen gepresenteerd: EAOF (European Assertive Outreach Foundation) te Verona en ECMH (European Conference on Mental Health) te Belfast. Per semester worden er zo‘n 100 verschillende peer support werkgroepen aangeboden. In de vijf jaar dat Enik nu bestaat is het aantal deelnemers opgelopen van 500 naar bijna 1900 in 2019. De locatie te Hoograven ligt aan het water, in de zomer kun je ervaringen uitwisselen op een heerlijk terras en je verwonderen over de dieren op de dierenweide.
In juni van 2019 heeft de centrumgemeente Utrecht Enik Recovery College voor negen jaar financiering toegekend om ondersteuning te blijven bieden aan mensen en te groeien. Er komen meer locaties. In 2018 opende al een Enik in de Utrechtse wijk Overvecht en in begin 2020 kwam er in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn ook een nieuwe Enik bij. De locatie te Leidsche Rijn is gevestigd in een buurthuis en is twee dagen per week open. In de komende jaren zal Enik zich ook vestigen in de Lekstroom, Woerden en Zeist.
"Enik was voor mij thuiskomen"
Het is uniek dat de gemeente Utrecht heeft besloten om Enik voor zo'n lange tijd financieel te ondersteunen. De gemeente Utrecht betaalt de herstelacademie in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Beleidsadviseur van de gemeente Utrecht Marga Vink zegt daarover: “Als gemeente Utrecht zien wij dat Enik Recovery College heel succesvol is. Er komen veel bezoekers en we horen dat mensen erg positief zijn over het aanbod.” Lister ondersteunt Enik ook ook financieel.
Waarden: gelijkwaardigheid en wederkerigheid, hoop en empowerment
Anne Evers
Er komen in de nabije toekomst niet alleen meer locaties, ook het programma van de herstelacademie breidt zich verder uit. Een uniek product dat wordt aangeboden bij Enik is de Retreat. Een midweek van maandag tot en met vrijdag waarin je als deelnemer overnacht bij Enik te Hoograven en aan de slag kunt gaan met jezelf om zo weer regisseur van je eigen leven te worden. Enik startte met een Retreat over de WRAP (Wellness Recovery Action Plan). Inmiddels is er een Retreat over Zingeving en ook een Retreat over schrijven. Er is volop ruimte om als deelnemer zelf betekenis te geven aan je levensverhaal of aan (ontwrichtende) ervaringen. In het programma wordt ingespeeld op actuele ontwikkelingen in de samenleving. Behalve ruimte om mentale veerkracht te ontwikkelen is er steeds meer aandacht voor trainingen die eigen lichaamsbeleving als ingang hebben. Zoals box to balance, yoga en mindfulness. Een peer support werker laat zich scholen in TRE. TRE staat voor tension and trauma release exercises. Het zijn oefeningen om zelf spanning te ontladen en stress te reguleren. In 2019 vond bij Enik voor het eerst Wereldstemmenhoordag plaats. Enik draagt graag een steentje bij dat stemmenhoorders zelf bepalen welke betekenis zij geven aan stemmen. En wat heeft Enik in 2019 nog meer voor mensen betekend? Een deelnemer noemde Enik: "Een unieke plek en broedplaats waar initiatieven er mogen zijn, en ik er ook mag zijn." Een ander zei: "Enik betekent voor mij: mijzelf en anderen écht leren kennen en daarvan leren."En tot slot: "Enik was voor mij thuiskomen, voor het eerst in mijn leven kunnen zijn met gelijkgestemden, eindelijk worden gehoord en gezien en het mogen ontdekken van nieuwe talenten in mijzelf." Vanzelfsprekend blijft iedereen welkom bij Enik.
Tekst: Anne Evers Foto: Thomas van Galen
Ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid bij Lister
In de meerjarenvisie van Lister spreken we de ambitie uit dat dat we bij Lister 30 tot 40% procent ervaringskennis in de organisatie willen hebben. In 2019 bleek uit een interne vragenlijst dat 46% van de respondenten ervaringskennis heeft. 27% acht zichzelf ervaringsdeskundig te zijn. Daarmee is onze ambitie ruimschoots gehaald.
Wat betekent ervaringskennis en -deskundigheid bij Lister? Bij Lister werken mensen die zelf te maken hebben (gehad) met de gevolgen van een psychische kwetsbaarheid en/of verslaving. In alle functies kan deze ervaring op een professionele manier worden ingezet. Medewerkers die hun ervaring in hun functie willen inzetten, kunnen (intern) scholing volgen bij de ontwikkeling van ervaring(skennis) naar deskundigheid. Uiteindelijk worden zij ervaringsdeskundig. Marleen Sluijs is één van hen. Zij vertelt zelf hoe het is om als begeleider met ervaringsdeskundigheid te werken.
’Er ontstaan nieuwe gespreksonderwerpen, het versterkt de vertrouwensrelatie en het bevordert het herstelproces.’
Ik werk sinds september 2018 als persoonlijk begeleider bij Lister locatie Nicolaasstraat. Zelf ben ik langere tijd in aanraking geweest met diverse hulpverleners. Een aantal van hen heeft tijdens onze gesprekken hun eigen ervaringen ingezet. Dit heeft veel betekend voor mijn eigen herstelproces. Door de ervaringen van anderen aan te horen kreeg ik hoop en werd het contact een stuk gelijkwaardiger. Hierdoor ontwikkelde ik de ambitie om mijn rol als persoonlijk begeleider te combineren met mijn ervaringskennis, en ben ik vorig jaar gestart met het leertraject ervaringsdeskundigheid.
Gedeelde ervaringen bieden hoop en perspectief Een aantal maanden na de start van mijn opleiding ben ik mijn ervaringen gaan delen. Ik vond het spannend om te gaan werken vanuit mijn eigen ervaringen. Het voelde toch wat onwennig en gek om ineens iets van mezelf te laten zien. Daarom ben ik ‘klein’ begonnen en heb ik hierbij altijd mijn eigen gevoel en grenzen gevolgd. Ik vond het erg leuk om te zien hoe de bewoners reageerden toen ik hiermee begon. Veel bewoners verwachten niet dat ik ook ervaringskennis heb en reageren soms nog steeds wat verbaasd. Sinds ik mijn ervaringen ben gaan delen, is het contact veranderd. Er ontstaan nieuwe gespreksonderwerpen, het versterkt de vertrouwensrelatie en het bevordert het herstelproces.
Visie van een persoonlijk begeleider versus de visie van een ervaringsdeskundige De combinatie van persoonlijk begeleider en het inzetten van ervaringskennis zorgt af en toe voor een bepaalde wrijving. Soms komt mijn visie als ervaringsdeskundige niet overeen met mijn visie als persoonlijk begeleider. Een voorbeeld is het inzetten van een opname. Als persoonlijk begeleider kom ik in situaties terecht waarbij ik het noodzakelijk vind om een opname in te zetten, terwijl ik vanuit mijn rol als ervaringsdeskundige op veel momenten juist tégen een opname ben. Het is een uitdaging om deze twee visies te combineren in mijn werk. Het vraagt om een bepaalde alertheid naar mezelf toe bij de positie die ik inneem binnen het team, in het contact met bewoners en mijn manier van handelen. Maar ik zie dit juist als een uitdaging, en vind het bijzonder om te ervaren hoe waardevol de combinatie van deze twee rollen is. Het delen van ervaringen is maatwerk Ik ben er van overtuigd dat het toepassen van ervaringen een grote bijdrage levert. Naar mijn idee is elke ervaring waardevol. Soms deel ik ervaringen die gerelateerd zijn aan mijn eigen achtergrond in de ggz, maar soms deel ik ook ervaringen die niet samenhangen met de ggz en meer gericht zijn op de dagelijkse praktijk. Ik denk dat we allemaal ervaringskennis hebben.
Waarden: gelijkwaardigheid, wederkerigheid, vertrouwen, vrijheid
Marleen Sluijs
Per moment en per persoon bekijk ik wat ik denk wat helpend is. Zo had ik een gesprek met een bewoner die veel weerstand ervaarde om zijn huishouden te doen. Ik heb toen aangegeven dat ik hier ook regelmatig last van heb. De bewoner reageerde toen wat verbaasd en had niet verwacht dat ik ook weerstand ervaar. Dit zorgde vervolgens voor een mooi gesprek. Op andere momenten voer ik gesprekken over mijn eigen herstelproces en deel ik mijn ervaringen uit de ggz.
Gelijkwaardigheid zet iemand in zijn of haar kracht Door mijn ervaringen te delen probeer ik zo veel mogelijk gelijkwaardigheid te creëren. Ik vind dit erg belangrijk, omdat ik ervan overtuigd ben dat iemand op deze manier zo veel mogelijk in zijn eigen kracht wordt gezet. Maar ook door bepaalde onderwerpen te normaliseren en een klein stukje van mezelf te delen, kan iemand het gevoel krijgen dat dit los staat van zijn of haar problematiek. Het is ook onderdeel van het ‘gewone leven’. Juist dit stuk is essentieel geweest in mijn eigen herstelproces. Wanneer er ‘simpele ervaringen’ werden gedeeld, kreeg ik ook het gevoel dat het bij het leven hoort om geen zin te hebben om boodschappen te gaan doen of zenuwachtig te zijn voor een bepaalde afspraak. Door mijn ervaringen in te zetten deel ik stukjes hoop. In mijn eigen herstelproces zijn die essentieel geweest. Cliënten vertellen mij hoe zij weer hoop krijgen door mijn ervaringen aan te horen. Door met elkaar in gesprek te gaan ontstaan er mooie gesprekken over de wensen en de dromen die iemand heeft. Vervolgens probeer ik samen met de cliënt te kijken hoe deze dromen vervuld kunnen worden.
Marleen Sluijs
Gelijkwaardigheid en wederkerigheid in De Bubble
Tijdens haar reis door Amerika - via Lister - maakte Marije van den Berg, peer support werker, een Bubble mee. Een Bubble is een manier om op een gelijkwaardige manier in gesprek te gaan, want hulpverlener en cliënt delen om de beurt hun levensverhaal. Deze manier van werken zorgt er ook voor dat de hulpverlener niet op een voetstuk wordt gezet. Marije: “Er wordt vaak gedacht dat een hulpverlener het allemaal goed voor elkaar heeft. Maar iedere hulpverlener heeft ook een stukje bagage.” In 2019 introduceerde Marije van den Berg, peer support werker, de Bubble bij Hostel Hogelanden.
Ervaring als sleutel tot succes Marije werkt drie jaar bij Lister en heeft al vierentwintig jaar werkervaring in de GGZ en verslavingszorg. Twee jaar daarvoor zat ze zelf niet lekker in haar vel. Daar moest ze wat mee. Vervolgens wilde ze haar eigen ervaring inzetten en besloot een opleiding te volgen bij Howie the Harp. Als ervarings-deskundige kwam ze bij Lister terecht en startte met de BGE-opleiding. “Lister sprak me sowieso aan, omdat er veel wordt gedaan met peer work en ervaringsdeskundigheid. De gelijkwaardigheid tussen hulpverlener en cliënt, dat sluit aan bij mijn visie.”
Charlie en Marije van den Berg
Iedereen is welkom Ter introductie van deze Bubble werden er flyers opgehangen. Dat wekte interesse bij de bewoners én bij collega’s die hier nog geen ervaring mee hadden. Het concept sprak aan. Zo goed, dat zelfs collega’s die vrij waren, er speciaal voor naar het hostel kwamen. Andere manier van verbinding Ramona Verduyn Lunel, woonondersteuner bij Hostel Hogelanden, heeft zelf ook actief meegedaan. Ze deelde haar ervaring met bewoners en collega’s. Dat levert een ander manier van contact op. Dat licht ze toe: “Je krijgt een andere binding. Ik lach veel, maar nu weet iedereen dat er méér achter zit. Je geeft jezelf bloot. En tegelijkertijd besef je van hoe ver je bent gekomen.”
Waarden: gelijkwaardigheid en wederkerigheid, vertrouwen
Waarom zou ik het wel kunnen en jij niet? Ramona vertelt verder: “Bewoners vinden dat je een rolmodel bent. Ze denken dat je alles volgens het boekje doet. Ze zijn verbaasd als ze een andere kant van je leren kennen. Ik probeer mensen te motiveren om initiatief te nemen. En te focussen op dingen die wél kunnen. Op deze manier geef je gelijkwaardigheid terug. Waarom zou jij het niet kunnen en ik wel?” “Medewerkers hebben ook een verleden” Een bewoner van het hostel, Charlie, deed mee aan de eerste versie van de Bubble. Hij maakt ook graag tijd om met begeleiders van Lister en medebewoners in gesprek te gaan. Charlie: “Ik vind dat soort dingen leuk. Een welkome afwisseling, want de mensen komen hier niet zomaar aanwaaien. Bovendien kun je me van alles vragen, het maakt me niets uit.” Wanneer het gaat over wat de Bubble hem heeft gebracht, vertelt hij: “Medewerkers hebben ook verleden. Ze hebben van alles meegemaakt. En er is één voordeel: zij zijn al uit de put geklommen. Dat is een stuk meer werk dan in de put vallen.”
Tekst: Marloes Klein
De cijfers van Enik Recovery College in 2019
Door de opening van Enik Overvecht is Enik Recovery College in 2019 gegroeid. Er namen 1.885 mensen deel aan de workshops en trainingen bij Enik. Een groei van bijna 27%. Ook bij retreats en het aantal vrijwilligers is er groei te zien.
