Deel dit artikel

Je eigen ervaring inzetten, verrijkt met kennis en gesterkt met vaardigheden, om een ander verder te helpen. Dát is de essentie van ervaringsdeskundigheid. Dit kun je gebruiken in een rol als leraar, maar ook in die van herstelcoach of peer support medewerker. Binnen Lister zetten we deze ervaringsdeskundigheid door de hele organisatie steeds meer in, in de rol van peer support medewerker tot adviseur van de raad van bestuur. Daarmee lopen we in het land voorop.

Ervaringsdeskundigheid op de werkvloer: de rol van een peer support medewerker
Als peer support medewerker maak je verbinding met de cliënt en zijn of haar omgeving. De basis is naast een gedeelde ervaring, ook gelijkwaardigheid, wederkerigheid, herkenning en erkenning. Als peer support werker maak je ruimte voor de betekenisgeving van het eigen verhaal, het eigen perspectief en het herstelproces van de cliënt . Dat wordt op een bekrachtigende manier gedaan. De peer support werker staat ten dienste van de ander. Hoe moeilijk het ook wordt. Samen - de cliënt en jij - maken jullie de dynamische reis op weg naar duurzaam herstel.

Wrijving geeft glans...toch?
Het inzetten van ervaringsdeskundigheid klinkt goed. Het lijkt misschien zelfs vanzelfsprekend te leiden tot een succesverhaal, maar de praktijk laat ook een andere kant zien. Mufid Mustafa Hamed, in opleiding tot peer support werker, bevestigt dit. ‘Omdat dit een relatief nieuwe rol is - en een rol die zich steeds verder ontwikkelt - is het voor de andere collega’s in je team niet altijd duidelijk wat jij wel en niet doet. Die verwachtingen lopen weleens uiteen. En dat zorgt voor wrijving.’ Martijn Kole: “ Wrijving die ook ontstaat doordat ervaringskennis verschilt van de kennis van reguliere zorgprofessionals. Daardoor komt de manier van hulp verlenen ter discussie te staan. Het inbrengen van ervaringskennis is echter noodzakelijk om te komen tot herstel ondersteunende zorg. Het is van groot belang dat de onderlinge wrijving wordt besproken en bediscussieerd om van elkaar te leren.”

De lerende organisatie

Maar ook op individueel niveau spelen er zaken die het werk bemoeilijken: “Onze bevlogenheid kan overweldigend zijn,” aldus Mufid. “Zo kunnen we in ons enthousiasme makkelijk te veel hooi op onze vork nemen, of succesverhalen met cliënten willen delen ter inspiratie die daar nog niet aan toe zijn. Bijvoorbeeld als iemand middenin een heftige depressie zit.” Daarnaast kan juist je verworven kennis je ongemerkt in de weg gaan zitten. Door je ervaring, aangevuld met theorie en vaardigheden, kun je ongewild te ‘professioneel’ worden en dus je gelijkwaardige positie kwijtraken. Bij de les blijven en reflecteren is voor een peer support medewerker ook dagelijkse kost. Gelukkig word je hier ook scherp op gehouden door intervisie: “Iedere maand hebben we met elkaar intervisie bij Enik. Maar ik wil dat we dit ook graag op de locatie zelf gaan doen. Zo neem je ook minder snel het werk mee naar huis. Het werk kan heel confronterend zijn”, vertelt Mufid.

Samen werken aan herstel

Ondanks de kreukels die nog gladgestreken moeten worden (of zou je het uitdagingen willen noemen?) biedt de rol van een peer support werker de cliënt veel: hoop, verbondenheid, empowerment en teams de kans om te groeien in het bieden van herstelondersteunende zorg. Mufid: “Je hebt écht een andere connectie met cliënten. Je wordt gezien als een lotgenoot. Het gebeurt vaak dat een cliënt mij eerder iets toevertrouwt dan aan een herstelcoach of behandelaar. En andersom werkt het ook: ik herken ook veranderingen bij cliënten die ik bespreekbaar kan maken.”

Op naar volgend jaar

Op de vraag wat het effect van het werk van de peer support werker nog naar een hoger niveau kan tillen, hoeft Mufid niet lang na te denken. “Als iedereen een eigen groep cliënten begeleidt, één op één, kunnen we ons nog beter focussen. Dat versterkt je relatie met de cliënt en biedt meer overzicht.”

Concluderend: we zijn als organisatie zelf bezig met een verdere groei in herstelondersteunende zorg. En als we blijven leren, reflecteren en ons verrijken met kennis en vaardigheden, worden we misschien wel deskundig.

Tekst: Marloes Klein

Fotografie: Ivar Gloudemans

Vanaf 2015 zagen twee nieuwe opleidingen binnen Lister Academie het levenslicht: ervaringsdeskundigheid sociale uitsluiting en armoede (EDASU) en begeleider geestelijke gezondheid ervaringsdeskundige (BGE). Beide opleidingen zijn een perfecte springplank om uit te stromen als peer worker. Over het algemeen vindt tachtig procent van deze kersverse begeleiders een baan binnen Lister. Een mooi resultaat, en dus reden genoeg om meer te weten over deze opleidingen.

Edu-watte? Het is nog geen bekend begrip binnen de hele organisatie, maar binnen de Lister Academie en op sommige locaties, wél. Per jaar melden ongeveer honderd potentiële studenten zich aan. Een vijver waaruit aan de hand van selectie ongeveer 14 mensen gekozen worden. Als een student een cliënt is geweest van Lister, dan heeft hij of zij een streepje voor. Maar, mensen melden zich tot ver buiten de regio Utrecht zich aan, merkt Jan-Pieter Waasbergen, praktijkopleider bij de Lister Academie: “Er reageren zelfs mensen uit Zuid-Laren of Middelburg. Maar we moeten realistisch zijn en denken aan de balans van onze studenten: de combinatie van hun opdrachten, werk, studie en hun privéleven is zwaar. We moeten hen dan in bescherming nemen en adviseren een studie te zoeken die dichterbij hun woonplaats ligt.”

Normaliter duurt deze opleiding vier jaar, maar EDASU en BGE zijn ingekort naar twee jaar. Er is dus veel werk voor de studenten om in twee jaar te verzetten. Het is daarom belangrijk dat zij hun eigen ervaring goed hebben doorleefd, zodat ze hun kwetsbaarheid op een andere manier kunnen inzetten. De studenten werken minimaal drie dagen op een locatie en gaan één dag naar school, waar ze niet alleen sociale vakken krijgen. Ze moeten een bepaald niveau hebben op het gebied van rekenen, Engels en Nederlands (de zogenaamde ´REN-vakken’). Uiteindelijk hebben ze een MBO niveau 4-diploma.

Het sleutelwoord bij beide opleidingen is samenwerking. Voor het theoretische gedeelte van de opleiding wordt namelijk samengewerkt met Zadkine Rotterdam - zij geven de lessen -, en voor het praktische gedeelte vindt er overleg plaats met andere partijen die samen ‘platform BGE’ vormen. Hier maken naast Lister ook Kwintes, GGZ Centraal, Tussenvoorziening, Movera en Umah-hai deel van uit. Deze organisaties bieden ook, net zoals Lister, studieplekken aan. Zij zijn daarom bij uitstek een goede sparringpartner: waar lopen zij tegenaan? Hoe geef je de begeleiding aan de studenten vorm? En hoe ziet hun werving en selectie eruit?

De functie van peer worker is nog niet ‘af. Door met elkaar samen te werken en in gesprek te blijven, zal dit nog verder vorm krijgen. Ook zijn er nog kansen die benut kunnen worden om de opleiding te verbeteren. Zo zou het zinvol zijn om vanuit de Lister Academie meer aan te haken in de praktijk, bijvoorbeeld door de studenten te bezoeken die aan het werk zijn. Nu is er voornamelijk persoonlijk contact tussen de Academie en de student wanneer er moeilijkheden zijn. De dagelijkse leiding ligt bij een locatiehoofd - die niet altijd tijdig de Academie inlicht. Daarnaast wil de Academie de mogelijkheid onderzoeken hoe de peer workers zich nog verder kunnen ontwikkelen door middel van een HBO-studie.

Tekst Marloes Klein

Fotografie: Thomas van Galen

Enik Hoograven is in 2018 uitgebreid met een extra plek in Overvecht. Bij Enik Overvecht neem je ook het heft in eigen handen en werk je aan je eigen herstelproces. Dit doe je niet alleen. In contact met mensen met soortgelijke ervaringen als jij (peer support) ontwikkel je jezelf. Je leert van elkaar, inspireert elkaar en steunt elkaar. Een nieuwe peer support omgeving midden in Overvecht, waar je op verschillende manieren scholing kunt volgen.

Enik Hoograven is niet voor iedereen in de stad makkelijk te bereizen. Daarom is de beslissing genomen om uit te breiden op een plek aan de andere kant van de stad Utrecht. Met 30.000 inwoners in Overvecht, een hoge mate van werkloosheid en eenzaamheid, lijkt Enik Overvecht in rap tempo bekend te worden. Mensen kunnen elkaar ontmoeten, open zijn over hun kwetsbaarheid. Want er is - helaas - nog steeds een groot taboe op psychiatrie. Gelukkig geldt voor Enik Overvecht dezelfde visie als voor Enik Hoograven. “De pijler is peer support”, vertelt Karianne Vogel (teamleider). “Peer support, wederkerigheid, is de basis waarop we alles doen. We willen openheid stimuleren en stigma tegen gaan. We merken dat hier in Overvecht behoefte aan is.”

Overvecht

Enik Overvecht is een nieuw initiatief in de wijk Overvecht. Mensen met soortgelijke ervaringen komen bij elkaar en zorgen ook voor de ander. De eenzaamheid wordt minder, mensen voelen zich niet meer buitengesloten. Daarnaast kun je kosteloos trainingen volgen: er is een scala aan activiteiten en lessen waar je aan kunt meedoen. Je kunt zingen of rappen voor je herstel, boksen, wandelen, het is er allemaal. En ook allemaal opgezet en bedacht door peer workers, want het initiatief in Overvecht is gecreëerd voor en door mensen met verschillende ervaringen. Dit kan zijn op het gebied van psychische problematiek, ontwrichting, sociale uitsluiting, armoede en dakloosheid. Dit schept verbinding.

Duurzame formule

Doordat Enik Overvecht peer workers en vrijwilligers inzet, maken we gebruik van een duurzame formule. Op dit moment komen er al ongeveer zeventig tot tachtig mensen over de vloer in Overvecht. Volgens Karianne Vogel wordt dit aantal alleen maar groter. “In de zomer worden er ook weer nieuwe cursussen aangeboden. En mensen moeten ons ook nog leren kennen. Voel je je welkom bij Enik Overvecht? Dan ben je ook welkom!”

Tekst: Aefke ten Hagen

Fotografie: Thomas van Galen

Vier jaar geleden is Enik Recovery College gestart in Utrecht Hoograven. Bij Enik kan je werken aan je eigen herstel. In een omgeving waar het draait om gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Welke mogelijkheden Enik mensen biedt vertellen de deelnemers zelf.

Video: Emiel Elgersma

Fotografie: Ivar Gloudemans

Enik Recovery College heeft in 2018 een groei van bijna zestig procent in het aantal unieke deelnemers weten te realiseren. Veel mensen volgden verschillende trainingen of workshops bij Enik. Het aanbod aan trainingen en workshops steeg met vrijwel hetzelfde percentage.

Aanbod van onze samenwerkingspartners

Naast het aanbod van Enik zelf, faciliteerden verschillende samenwerkingspartners bijeenkomsten bij Enik: Herstel op Poten, De Tussenvoorziening, Ixta Noa, Zin In Utrecht en de Nikki Stichting.

Enik Retreat

Vanaf september 2016 organiseert Enik herstelretraites van vijf dagen: deelnemers overnachten in ruime eenpersoonskamers in de peer support omgeving van Enik. De eerste retreat ‘Grip op je leven’ staat in het teken van de training WRAP (Wellness Recovery Action Plan).

Sinds 2017 biedt Enik nog twee andere retraites aan: retreat ‘Meer zin in je leven’ en een jongereneditie van ‘Grip op je leven’. In 2018 kan Enik zich verheugen in een groei van het aantal deelnemers aan de retreats.

Vrijwilligers

Bij Enik zijn er ook mensen die op een andere wijze deelnemen in de peer support omgeving. In de beleidstaal worden zij ‘bijzondere vrijwilligers’ genoemd. De vrijwilligers zijn onmisbaar voor Enik. Zij helpen met het organiseren van het herstelgerichte studieaanbod, helpen het Sociaal Trefpunt draaiende te houden, of werken in het beheer of bij de receptie. Samen zorgen wij voor een fijne sfeer op basis van de waarden gelijkwaardigheid en wederkerigheid.